Mae Rhaeadr Aber, ym mhentref Abergwyngregyn, yn rhaeadr sy’n adnabyddus fel atyniad syfrdanol ym Mharc Cenedlaethol Eryri. Yma ym mhentref Aber rydym yn falch ein bod yn derbyn 50,000 o ymwelwyr bob blwyddyn i gerdded i fyny at Raeadr Aber a thu hwnt i mewn i’r Carneddau. Mae rhai yn gyrru i fyny ac yn manteisio ar un o’r ddau faes parcio a reolwn (dim ond £2 y diwrnod gyda’r arian yn mynd i wella adnoddau yn y pentref), mae eraill yn parcio yn y maes parcio di-dâl yng ngwaelod y pentref ac yn cerdded i fyny. Trwy ddewis yr opsiwn hwn rydych yn mynd heibio i Tŷ Pwmp, lle gellir gweld arddangosfa am hanes Aber a Thywysogion Gwynedd oedd â’u llys yma, a Chanolfan Gymunedol yr Hen Felin a’r caffi.

Cynllun Anafon Hydro Scheme yw menter gymunedol ddiweddaraf Abergwyngregyn. Nid grym Rhaeadr Aber fydd yn gyrru’r gwaith cynhyrchu trydan hydro ond dŵr o ddyffryn Anafon gerllaw, wedi ei dynnu o’r afon yn uchel yn y Carneddau a’i ddychwelyd yn is i lawr yr afon unwaith ei fod wedi mynd drwy ein tyrbin. Perchnogion a rheolwyr y cynllun fydd Ynni Anafon Energy Cyf, Cymdeithas Ddiwydiannol a Darbodus a sefydlwyd i adeiladu a rhedeg y cynllun hydro cymunedol hwn.

Ein Nod

Ein nod oedd adeiladu a rhedeg gwaith cynhyrchu trydan hydro i:

• gwneud y budd mwyaf allan o gyfraniad y trydan adnewyddadwy o’r safle tra’n gwarchod ecoleg, archaeoleg ac amgylchedd leol yng nghyffiniau’r cynllun.
• cynhyrchu adbwn disgwyliedig blynyddol o tua 957 MWh, digon i gyflenwi tua 230 chartref ac i wrthbwyso tua 19,000 tunnell fetrig o ollyngiadau CO2 dros 40 mlynedd cyntaf ei fywyd;
• ennill incwm sylweddol i gefnogi effeithlonrwydd ynni ac isadeiledd a mentrau cymdeithasol yn Abergwyngregyn a’r gymuned leol ehangach.

Cwmni Adfywio Abergwyngregyn

Cafwyd y syniad am Hydro Anafon gan Gyfarwyddwyr Cwmni Adfywio Abergwyngregyn (ARC) yn gweithio gyda Keith Jones o’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol, prif dirfeddiannwr Dyffryn Anafon.

Menter gymdeithasol yw ARC yn ogystal â Chwmni Cyfyngedig dan Warant a ymgorfforwyd yn 2002. Rheolir ef gan Fwrdd o 13 cyfarwyddwr gwirfoddol. Mae cyfarwyddwyr ARC yn cynnig ystod eang o brofiad gan gynnwys cynllunio, gweinyddu cyffredinol ac ariannol, rheolaeth cwmnïau, addysg prifysgol, gofal a gweinyddu maes iechyd, arlwyaeth a lletygarwch, cyfrifyddiaeth, y gwyddorau biolegol ac ecoleg.

Yn ystod y 12 mlynedd y bu ARC yn weithredol, mae o wedi mynd i’r afael ag ystod o gynlluniau cymunedol:

codi arian cymhorthdal o tua £470,000 i brynu ac adnewyddu Yr Hen Felin/The Old Mill, hen adeilad carreg yng nghanol y pentref i ddarparu adnodd cymunedol y mae o bellach yn ei reoli – mae hwn yn cynnwys ystafell gymuned a ddefnyddir yn gyson, caffi a chlwb snwcer – agorwyd Canolfan Gymunedol Yr Hen Felin ym Mawrth March 2006 gan Mrs Betty Williams AS;

codi arian cymhorthdal o tua £25K i brynu ac adnewyddu hen dŷ pwmp yn y pentref i leoli canolfan gwybodaeth ymwelwyr fechan a chanolfan treftadaeth (efo cyfleusterau toiledau) ar gyfer ymwelwyr â Dyffryn Aber;

datblygu maes parcio ger y fynedfa i’r pentref i ddarparu parcio am ddim ar gyfer ymwelwyr;

llogi maes parcio Bontnewydd, sy’n gwasanaethu Rhaeadr Aber a’r Warchodfa Natur Genedlaethol a mynyddoedd y Carneddau, oddi ar Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri am rent rhad a gosod peiriant ‘talu ac arddangos’:

ymrwymo i gytundeb rheoli efo Cyfoeth Naturiol Cymru i weithredu maes parcio’r Goedwigfa sydd hefyd yn gwasanaethu Rhaeadr Aber a’r
dyffryn – y meysydd parcio hyn sydd ar hyn o bryd yn darparu prif lif incwm y cwmni.

Am y cynlluniau hyn, enillodd ARC Wobr y Frenhines am Wasanaeth Gwirfoddol yn 2011.

Yn 2010 mewn partneriaeth â’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol, dechreuodd ARC edrych i mewn i ddichonoldeb datblygu cynllun trydan hydro ar Afon Anafon uwchlaw pentref Abergwyngregyn a gwnaethpwyd penderfyniad I fwrw ymlaen gyda’r prosiect.

Roedd rhannau cyntaf y datblygiad, gan gynnwys cynnal ymchwiliadau dichonoldeb manwl, sicrhau’r caniatâd angenrheidiol, gan gynnwys i waith adeiladu’r hydro i gyd wedi cael eu rheoli gan grŵp bychan o Gyfarwyddwyr ARC, Jacqui Bugden, Gavin Gatehouse a Hywel Thomas a oedd yn gweithredu yn wirfoddol gan roi cymorth technegol ac arbenigol arall.



Dolen i wefan pentref Abergwyngregyn yn www.abergwyngregyn.org.uk.

Ynni Anafon Energy Cyf.

Mae Ynni Anafon Energy Cyf. wedi cael ei sefydlu i gwblhau datblygiad Anafon Hydro ac i’w weithredu a’i reoli unwaith y bydd wedi ei gomisiynu. Cofrestrwyd y Cwmni gyda’r Awdurdod Ymddygiad Ariannol ar11eg Mehefin 2014 (rhif cofrestredig 32406R). Mae’r strwythur cyfreithiol hwn, Cwmni Lles Cymunedol neu ‘Bencom’, yn cael ei reolaethu gan yr ‘Financial Conduct Authority’ a’i lywodraethu gan Reolau penodol yn seiliedig ar reolau model a ddatblygwyd gan Cooperatives UK.

Mae Rheolau Ynni Anafon Energy Cyf. yn sicrhau fod:

• yr asedau yn cael eu defnyddio er budd y gymuned am byth trwy “glo asedau”
• bydd rheolaeth y cwmni newydd yn parhau dan reolaeth y gymuned leol
• bydd gan gyfranddeiliaid rym cyfartal dim ots beth yw maint eu buddsoddiad – un aelod, un bleidlais
• bydd pob elw dros ben yn cael ei fuddsoddi yn y gymuned leol.
  
  

Mae Ynni Anafon Energy Cyf. (YAE) yn Gwmni annibynnol ac nid yw’n is-gwmni o Gwmni Adfywio Abergwyngregyn Cyf(ARC). Fodd bynnag, mae ei dri Chyfarwyddwr dechreuol, Jacqui Bugden, Gavin Gatehouse a Hywel Thomas hefyd yn Gyfarwyddwyr ARC.

Ar y 1af Mai 2014, etholwyd gan gyfranddalwyr Ynni Anafon Energy Cyf. Bwrdd newydd o 9 Cyfarwyddwyr etholedig. Mae'r Cyfarwyddwyr etholedig yma yn dod â chymysgedd o brofiad eang gan gynnwys gwaith cyfrifydd, rheolaeth gyffredinol ac ariannol, bancio, cynllunio gwlad a thref, y gyfraith, rheolaeth busnes, addysg prifysgol , gofal iechyd a gweinyddol, arlwyaeth a lletygarwch, gwyddoniaeth fiolegol, gorfforol ac ecolegol.

Mae’r holl Gyfarwyddwr yn gweithredu ar sail wirfoddol. Yn bresennol hwy yw:

Gavin Gatehouse

Mae Gavin wedi byw yn Abergwyngregyn ers 1973 a magodd ei deulu yn y pentref. Ymddeolodd ym 1998 ar ôl 26 mlynedd ym Mhrifysgol Cymru, Bangor a chyfnod fel Pennaeth yr Ysgol Gwyddorau Biolegol felly mae ganddo brofiad mewn gweinyddiaeth gyffredinol, adnoddau dynol ac ariannol mewn adran fawr mewn prifysgol. Roedd y rôl hon a’i ddiddordebau ymchwil mewn entomoleg drofannol yn peri iddo ymwneud â llywodraethau cenedlaethol a rhyngwladol a chyrff sector breifat yn y DU, Affrica, y Dwyrain Pell, Awstralia a De a Gogledd America. Bu’n weithgar mewn cynlluniau a mentrau cymunedol yn Abergwyngregyn, fel cynghorydd cymuned, fel Cyfarwyddwr dechreuol a chyn-Gadeirydd Cwmni Adfywio Abergwyngregyn ac aelod a chyn-Gadeirydd Partneriaeth Dyffryn Treftadaeth Aber. Ef yw Cadeirydd sylfaenol Ynni Anafon Energy Cyf.

Hywel Thomas

Bu teulu Hywel yn byw yn Abergwyngregyn ers saith cenhedlaeth ac mae o’n byw yma ers 1986. Yn dilyn 38 mlynedd o brofiad mewn Cynllunio, ymddeolodd fel Rheolwr Rheolaeth Datblygu efo Adran Gynllunio Cyngor Gwynedd. Mae ganddo brofiad eang o weithio ar gynlluniau cymunedol ers 2000 gan gynnwys cynllun £470,000 i adnewyddu Yr Hen Felin/The Old Mill wnaeth ddarparu’r Ganolfan Gymuned, y Caffi a Chlwb y Gymuned. Ar gyfer y cynllun hwn enillodd Cwmni Adfywio Abergwyngregyn Wobr y Frenhines am Wasanaeth Cymunedol. Ef yw Cadeirydd a Chyfarwyddwr cyfredol Cwmni Adfywio Abergwyngregyn ac ef hefyd yw Ysgrifennydd Ynni Anafon Energy Cyf.

Ian Cuthbertson

Mae Ian yn Gyfrifydd Siartredig sydd wedi dal swydd cyfarwyddwr ariannol mewn nifer o gwmnïau bychain gan gynnwys cwmni cyfyngedig cyhoeddus. Mae o hefyd wedi bod yn gysylltiedig gyda rheoli prosiectau adeiladu, mwyngloddio a gwaith peirianyddol ym Mhrydain a thramor ac yn fwy diweddar Cyfarwyddwr anweithredol neu lywodraethwr ar nifer o gyrff bychain. Mae o yn byw ym Mangor ac mae wedi bod yng Ngogledd Cymru ers 1970.

Wynn Griffiths

Mae teulu Wynn wedi byw yn Aber ers nifer o genedlaethau, fe’i ganwyd yma ac mae o wedi byw yn Abergwyngregyn gydol ei fywyd. Mae o yn ffermio uwchben y pentref ac mae o hefyd yn gontractwr ffensio. Mae Wynn wedi cael rôl flaenllaw mewn materion cymunedol am nifer o flynyddoedd, yn gweithredu fel Cynghorydd Cymuned, Cyfarwyddwr Cwmni Adfywio Abergwyngregyn gyda rôl arbennig am wasanaethu Meysydd Parcio Rhaeadr Aber a bydd yn Ymddiriedolwr Dŵr Anafon, yr elusen sydd wedi ei sefydlu i rannu'r elw dros ben o'r hydro er lles y gymuned.

Keith Jones

Yn gweithio i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol fel Cynghorydd Amgylcheddol ers 2005, mae Keith hefyd yn arwain ar gynhyrchu ynni adnewyddadwy i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol gyda'i rhaglen fuddsoddi yn ynni adnewyddadwy o £30m . Cyn hyn ac yn dilyn ei radd dosbarth cyntaf mewn Cynllunio Amgylcheddol,r oedd yn Brif Warden a Rheolwr Cefn Gwlad Eryri i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol a oedd yn cynnwys rheoli fferm Eryri o 4000 erw. Ar yr un pryd roedd yn aelod sylfaenol o'r Sefydliad Rheolaeth a Chadwraeth Cefn Gwlad Cymru.

Mae yn bresennol yn arbenigo mewn datblygiadau hydro ac wedi ymwneud gyda 7 cynllun hydro sydd wedi eu cwblhau yn barod ac yn arwain ar 16 arall. Yn rheolaidd mae o’n cynghori cyrff a'r llywodraeth ar faterion generadiad dosranedig. Yn aelod o grŵp arwain Cronfa Datblygu Ynni Cymunedol Cymru a hefyd yn eistedd ar grŵp defnydd tir Comisiwn Cymru ar y Newid yn yr Hinsawdd. Fel enillydd blaenorol o'r Wobr Aur Ashdean, fe wnaeth o gyda chydweithiwr sefydlu'r rhwydwaith Ffit for the Future" sydd yn dod â nifer o'r mudiadau tu hwnt i lywodraeth a pherchenogion tir at ei gilydd i ddysgu a rhannu ar ynni cynaladwyedd.

Mae yn weithredol yn y sector gymunedol. Cyfarwyddwr cyfetholedig i Fwrdd Ynni Anafon ac Ynni Ogwen ac yn Gyfarwyddwr Ynni Padarn Peris ac yn ychwanegol i hyn yn rhoi cymorth i nifer o gwmnïau ynni cymunedol eraill. Cafodd ei ddewis fel amgylcheddwr y flwyddyn yn 2014 gan yr "Institute of Welsh Affairs" a dyfarnwyd iddo’r teitl Darlithydd Anrhydeddus gan Brifysgol Bangor yn 2015 a hefyd cafodd ei roi ar y rhestr fer fel pencampwr ynni gan Ynni Cymunedol Lloegr.

Darlithydd ar ei liwt ei hun ar gynaladwyedd i Brifysgolion Caerdydd ac Efrog Newydd yn 2016. Fe gynrychiolodd y 67 o Ymddiriedolaethau Cenedlaethol trwy'r byd yn nhrafodaethau newid hinsawdd Paris. Mae yn "blogio" ac yn rhannu yn rheolaidd ac yn ogystal â bod o un o arbenigwyr Amgylcheddol dros y 15 mlynedd diwethaf ar raglen Radio BBC Cymru Galwad Cynnar a hefyd yn sylwebydd ar faterion ynni i'r BBC yng Nghymru.

Rachel Mackereth

‘Rwyf wedi ymddeol yn ddiweddar yn dilyn tri deg mlynedd fel meddyg yn y GIG. Treuliais y rhan fwyaf o’r cyfnod hwn fel meddyg teulu mewn partneriaeth yn Betws-y-Coed. Yn ystod fy ngyrfa, yn ogystal a’r sgiliau clinigol , bu’n angenrheidiol i mi ddatblygu arbenigedd yn y maes o reoli a llywodraethu. Mae mynychu cyfarfodydd yn gyfarwydd iawn i mi!

Mae Stephen fy ngwr hefyd wedi ymddeol o’r GIG lle bu’n feddyg teulu a phaediatrydd cymunedol. Magwyd ein dau blentyn yng Ngogledd Cymru a siaradant Gymraeg ond mae’r iaith ‘ar y gweill’ gen i.

Buom yn byw am un-mlynedd-ar-hugain yn Conwy a symudasom i Abergwyngregyn tua phum mlynedd yn ol. Mae trigolion y pentref yn hynod o groesawgar ac arloesol fel y dengys y cynllun heidrodrydanol. Credaf fod ymroddiad a dygnwch y rhai sy’n gyfrifol am wireddu’r prosiect yma yn syfrdanol. Mae’n fraint gen i fod yn aelod o’r bwrdd a hyderaf y gallaf gyfrannu’n helaeth.

Linton Roberts

Mae Linton wedi byw yn Abergwyngregyn ers 18 mlynedd gyda'i wraig Phillippa a’u 3 merch. Ganwyd ym Mangor Gwynedd ac addysgwyd yn Ysgol Friars Bangor. Astudiodd Bensaernïaeth Forwrol a Pheirianneg Alltraeth yn Adran Technoleg Forwrol Prifysgol Strathclyde, Glasgow. Yn dilyn graddio yn 1994, fe ymunodd gyda chwmni Cammell Laird, Birkenhead fel Pensaer Morwrol. Mae Cammel Laird yn un o'r iardiau longau mwyaf ym Mhrydain ac yn ystod ei yrfa mae o wedi gweithio mewn sawl rôl dechnegol, rheolaeth prosiect a chynhyrchu yn diweddu yn ddyrchafiad i Reolwr Gyfarwyddwr yn 2008. Yn ei yrfa mae Linton wedi cael cyfrifoldeb dros gyflwyno nifer o brosiectau adeiladu a pheirianneg aml-filiwn cymhleth dros ben.

Linton sydd erbyn rŵan gyda chyfrifoldeb gweithredol am y Cwmni a gweithgareddau o dros 1,000 o bobl yn gweithio yno. Mae'r Cwmni yn bresennol yn adeiladu llong ymchwil newydd Prydain, RRS Sir David Attenborough, ar gost o £200m. Yn ychwanegol i'w rôl yn Cammell Laird mae Linton yn aelod o Bwyllgor Technegol Cofrestr Lloyds (grŵp ymgynghorol i'r "Marine Clasification Society") a hefyd yn Ymddiriedolwr o'r Kathleen & May (Heritage Schooner) Trust.

Martin Taylor

Mae Martin yn enedigol o Ogledd Cymru ac wedi byw yn Llanfairfechan ers 1972. Ymddeolodd yn 2010 ar ôl 40 mlynedd ym Mhrifysgol Bangor ac yn ystod y cyfnod yma penodwyd ef fel Pennaeth Peirianneg Electronig, hefyd yn Ddeon Cyfadran Gwyddoniaeth a Pheirianneg am 3 blynedd. Fel Pennaeth Peirianneg Electronig fe’i etholwyd hefyd i Fwrdd IDB (UWB) Ltd a oedd tan yn ddiweddar yn is-gwmni a oedd yn berchennog Prifysgol Bangor. Yn ystod ei gyfnod fel Deonr oedd yn aelod o Grŵp Cynllunio a Gweithredu'r Brifysgol. Mae o wedi gweithredu fel ymgynghorwr i gwmnïau yn amrywio o SME's i rai graddfa fawr ryngwladol yn cynghori ar broblemau cynhyrchu yn ymwneud â thrydan statig. Am nifer o flynyddoedd roedd yn Drysorydd ac yn Ymddiriedolwr Clwb Hwylio Llanfairfechan ac yn fwy diweddar cafodd ei ethol i Fwrdd Ynni Anafon Energy Cyf.

Aled Williams

Yn wreiddiol o ardal LLyn, mae Aled bellach wedi ymddeol o waith llawn amser fel dylunydd electronig gan gymorthwyo canolfan ymchwil amgylcheddol lleol i ddatblygu sustemau newydd. Wedi graddio ym Mangor, aeth i Cheltenham lle bu'n arbennigo mewn peiriannau awtomatig ar gyfer sustemau rheoli awyrennau. Dychwelodd i Gymru gyda'i deulu yn 1984 gan ymgartrefu yn Llanfairfechan a bu'n dylunio offer daearegol a meddygol i gwmniau lleol. Yn 1992 ymunodd ag IDB Bangor lle bu'n dylunio ar gyfer amryw o brosiectau i'r Llywodraeth, Magnox, gorsafoedd hydro ac eraill. Mae'n swyddog ac yn organnydd mewn capel lleol ac ymddiddora mewn canu corawl, mynydda a thrwsio clociau.

Nikki Whiting

Mae Nikki wedi byw yn Abergwyngregyn ers 2006, ac yn gweithio yn lleol fel Nyrs Meddygaeth Teulu. Mae ei gyrfa nyrsio dros 50 mlynedd wedi cynnwys nifer o arbenigaethau. Er erbyn hyn wedi hanner ymddeol, mae hi’n dal i redeg clinic gwrhgeulydd ym mhentref cyfagos Llanfairfechan. Mae hi wedi bod yn aelod o Gwmni Adfywio Abergwyngregyn ers 2012 ac wedi ymuno â'r Bwrdd ers 2015. Wedi ymrwymo i'r cysyniad o ynni adnewyddol mae hi wedi bod yn gefnogwr brwdfrydig o gynllun hydro Ynni Anafon Energy ers y dechrau a chafodd ei chyd-ethol i'r Bwrdd yn 2015.



Gellir darllen neu lawrlwytho Rheolau Ynni Anafon Energy Cyf. yma:

Dosbarthiad elw’r hydro i’r Cymunedau

Bydd yr elw dros ben a gynhyrchir gan y hydro yn cael ei drosglwyddo i elusen newydd Dŵr Anafon sy’n cael ei sefydlu gan Gwmni Adfywio Abergwyngregyn ar gyfer ddosbarthu’r arian er budd cymunedau lleol.

Bydd Ymddiriedolwyr yr elusen hon yn gynrychiadol o’r cymunedau a benodir i fanteisio o’r cynllun. A bydd yn ystyried ceisiadau am arian o’r cymunedau hyn. Er y bydd y meini prawf ar gyfer asesu cynlluniau i’w hariannu i’w penderfynu gan yr ymddiriedolwyr, gallent gynnwys y canlynol:

• dylai’r cynlluniau fod yn rhai cymunedol ac wedi eu bwriadu i fod yn llesol i gymuned Abergwyngregyn neu gymunedau cyfagos y bydd y pwyllgor yn eu henwebu;
• dylai’r cynllun ymateb i fater neu angen cymunedol penodol;
• dylai’r cynllun fedru dangos fod ganddo gefnogaeth y gymuned leol a mudiadau lleol;
• dylai cynlluniau fod yn hunangynhaliol unwaith y bydd yr arian cynllun cychwynnol wedi ei fuddsoddi ynddynt a dylent gael effaith cynaliadwy yn y gymuned;
• ni ddylai unrhyw gynllun fod er elw ariannol er y gellid ystyried rhoi arian cychwynnol i fusnesau bychain ble y gallant ddangos eu bod yn argoeli i greu cyflogaeth gynaliadwy;
• dylai cynlluniau fedru dangos eu bod wedi ceisio ennill ariannu cyfatebol o ffynonellau eraill neu trwy godi arian;
• dylai cynlluniau allu dangos gwerth ychwanegol ar ffurf:
• lles amgylcheddol megis effeithlonrwydd ynni gwell a gollyngiadau carbon is
• adeiladu neu brynu ased lleol
• cyfleoedd cyflogaeth a/neu hyfforddiant
• gwerth ychwanegol i’r gymuned
• defnyddio gwirfoddolwyr

Bydd penderfyniadau Ymddiriedolwyr yr elusen parthed unrhyw gais am arian yn derfynol.

Tri Chyfarwyddwr Dechreuol Ynni Anafon Energy Cyf.

Gavin Gatehouse

Mae Gavin wedi byw yn Abergwyngregyn ers 1973 a magodd ei deulu yn y pentref. Ymddeolodd ym 1998 ar ôl 26 mlynedd ym Mhrifysgol Cymru, Bangor a chyfnod fel Pennaeth yr Ysgol Gwyddorau Biolegol felly mae ganddo brofiad mewn gweinyddiaeth gyffredinol, adnoddau dynol ac ariannol mewn adran fawr mewn prifysgol. Roedd y rôl hon a’i ddiddordebau ymchwil mewn entomoleg drofannol yn peri iddo ymwneud â llywodraethau cenedlaethol a rhyngwladol a chyrff sector breifat yn y DU, Affrica, y Dwyrain Pell, Awstralia a De a Gogledd America. Bu’n weithgar mewn cynlluniau a mentrau cymunedol yn Abergwyngregyn, fel cynghorydd cymuned, fel Cyfarwyddwr dechreuol a chyn-Gadeirydd Cwmni Adfywio Abergwyngregyn ac aelod a chyn-Gadeirydd Partneriaeth Dyffryn Treftadaeth Aber. Ef rŵan yw Cadeirydd dechreuol Ynni Anafon Energy Cyf.

Hywel Thomas

Bu teulu Hywel yn byw yn Abergwyngregyn ers saith cenhedlaeth ac mae ef ei hun a’i deulu wedi byw yma ers 1988. Yn dilyn 38 mlynedd o brofiad mewn Cynllunio, ymddeolodd yn ddiweddar fel Rheolwr Rheolaeth Datblygu efo Adran Gynllunio Cyngor Gwynedd. Mae ganddo 12 mlynedd o brofiad yn gweithio ar gynlluniau cymunedol gan gynnwys cynllun £470,000 i adnewyddu Yr Hen Felin/The Old Mill wnaeth ddarparu’r Ganolfan Gymuned, y Caffi a Chlwb y Gymuned. Ar gyfer y cynllun hwn enillodd Cwmni Adfywio Abergwyngregyn Wobr y Frenhines am Wasanaeth Cymunedol. Ef yw Cadeirydd a Chyfarwyddwr cyfredol Cwmni Adfywio Abergwyngregyn ac ef hefyd yw Ysgrifennydd Ynni Anafon Energy Cyf.

Jacqui Bugden

Daeth Jacqui i fyw yn Abergwyngregyn yn 2011 lle mae hi a’i phartner, Ian, wedi adeiladu tŷ newydd arobryn. Ymddeolodd Jacqui fel seicolegydd yn 2011, wedi iddi fod yn rhedeg busnes yn darparu seicolegwyr fel tystion arbenigol ar gyfer y Llys. Bellach mae hi’n rhedeg cwmni sy’n gwerthu llongau hwylio, mae ganddi brofiad eang mewn rheolaeth busnes, adnoddau dynol, hyfforddiant a chyflwyniadau a materion cyfreithiol. Ymunodd hi â Chwmni Adfywio Abergwyngregyn fel Cyfarwyddwr yn 2012 a bu’n weithgar yn y gymuned byth ers hynny, yn aelod creiddiol o’r grŵp fu’n datblygu Cynllun Anafon Hydro Project. Mae hi bellach yn Gyfarwyddwr, efo Gavin a Hywel, o Ynni Anafon Energy Cyf.

Aelod Cyfetholedig y Bwrdd

Keith Jones

Keith Jones yw ymgynghorydd amgylcheddol yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol ac ef yw arbenigwr cenedlaethol yr Ymddiredolaeth ar ddatblygiadau hydro. Mae o wedi arwain ar ran yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol ar ddatblygiad 5 hydro a gwblhawyd hyd yma, gan gynnwys hydro arobryn Hafod y Llan ar y Wyddfa. Mae Keith yn ddadleuwr angerddol dros gynlluniau ynni adnewyddadwy cymunedol ac mae o’n Gyfarwyddwr Ynni Padarn Paris yn ogystal â bod yn cynorthwyo yn natblygiad 6 mwy o gynlluniau ynni cymunedol. Mae’n un o sylfaenwyr ‘Natur’, Sefydliad Cefn Gwlad a Rheolaeth Gadwraethol Cymru, ac mae o hefyd yn aelod o’r rhwydwaith Prydeinig ‘Fit for the Future’. Ef yw ‘Cadwraethwr y Flwyddyn’ y Sefydliad Materion Cymreig ar gyfer eleni.

Yn ddiweddar, mae Keith wedi derbyn swydd fel Ymgynghorydd y Llywodraeth ar Ynni Adneyddadwy a Chymunedol ac mae’n aelod o Grŵp Llywio Cronfa Datblygu Ynni Cymunedol Cymru.

Ymgynghorydd Technegol i'r Bwrdd Ynni Anafon Energy Cyf.

John Howarth

Mae John yr Ymgynghorydd Technegol i Ynni Anafon Energy Cyf. Mae o'n beiriannydd hydrobwer annibynnol efo 17 mlynedd o brofiad llwyddiannus mewn datblygu, dylunio, rheoli cynlluniau a gweithredu cynlluniau hydrobwer yng Nghymru a’r Alban. Mae’n ddarlithydd mewn hydrobwer ar y cwrs MSC mewn Ynni Adnewyddadwy yn y Ganolfan Technoleg Amgen ac mae o ar bwyllgor rheoli tyrbinau gwynt Adnewyddion Cymunedol Bro Ddyfi ym Machynlleth. Bu’n byw ac yn gweithio yng Nghanolbarth Cymru ers 1997. Ei gynllun mwyaf diweddar oedd fel peiriannydd dyluniol ymgynghorol a rheolwr cynllun technegol ar gynllun hydro 650kW arobryn Hafod y Llan ar gyfer yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol, wedi ei leoli ar ochr ddeheuol yr Wyddfa. John oedd yn gyfrifol am y cynllun o’r rhan cyn-ddichonoldeb cychwynnol trwy’r adeiladu a’r comisiynu, negydu’r holl drwyddedau a chaniatâd cynllunio, gan ymgymryd â dyluniadau manwl, rhagfanylion cyfarpar, rheolaeth cynllun technegol ac arolygu safle’r adeiladu. Mae o wedi ymgymryd â’r un rôl efo cynllun Anafon hyd yma, a bydd yn parhau gyda’r cynllun trwy’r adeiladu, y cwblhau a wedyn y gweithredu a’r rheolaeth.

Lleoliad yr Anafon Hydro

Mae safle’r Anafon Hydro yn nyffryn Anafon ym mynyddoedd y Carneddau sy’n codi yn union i’r de o bentref Abergwyngregyn sydd o fewn ffin ogleddol Parc Cenedlaethol Eryri o drwch blewyn a 4 cilomedr i’r gorllewin-de-orllewin o Lanfairfechan. Mae Afon Anafon yn tarddu o Lyn Anafon, cronfa fechan na ddefnyddir mohoni bellach 5.1 km i’r de-ddwyrain o bentref Abergwyngregyn. Mae’r afon yn disgyn yn gyflym am 3.3 km trwy rostir agored ac yna trwy Goedydd Aber i ymuno â’r Afon Rhaeadr Fawr yn union i fyny’r llif o Bontnewydd. Mae’r ddwy ffrwd yn ymuno i ffurfio Afon Aber sy’n llifo 2.3 km ymhellach drwy’r pentref a thir amaethyddol i mewn i ben dwyreiniol Culfor Menai yn Nhraeth Lafan. Mae’r afon yn disgyn 558 m i gyd o Lyn Anafon dros bellter o 5.6 km.

Lleolir yr ored dderbyn 1.4 km i lawr yr afon o’r llyn, yn darparu dalgylch o 5.05 km2 a cholofn ddŵr o 234m.

Gwybodaeth dechnegol

Mae Anafon Hydro yn gynllun colofn-uchel rhediad-afon. Mae gored isel yn bwydo dŵr i mewn i bibell 3 km sydd wedi ei chladdu. Mae’r bibell ddŵr yn disgyn cyfanswm o 230 medr fertigol, i ddechrau yn dilyn glan ogleddol yr afon ac wedyn yn ei chroesi ar bont bibell i’r lan ddeheuol cyn mynd i mewn i Goedydd Aber. Yma, mae hi’n dilyn llwybr y goedwig i lawr i’r tŷ tyrbin sydd wedi ei leoli fymryn oddi mewn i’r fynedfa i Warchodfa Natur Genedlaethol Rhaeadr Aber.

Mwyafrif yr ynni a gynhyrchir yw 270 KW er bydd yn amrywio yn gymesur â llif y dŵr yn yr afon. Mae’r ynni a gynhyrchir gan y tyrbin yn cysylltu â’r Grid Cenedlaethol trwy linell newydd i’r llinellau pwer presennol 150 m o’r tŷ tyrbin. I wneud hyn, roedd angen uwchraddio’r llinellau presennol o’r is-orsaf yn y pentref tua 1 km islaw’r man cysylltu.

Cynhaliwyd archwiliad dichonoldeb llaw gan John Howarth, Gwasanaethau Hydrobwer John Howarth, Dr Rod Gritten, (Gritten Ecology), ac arbenigwyr ar is-gytundebau . Y Datganiad Amgylcheddol a gynhyrchwyd o ganlyniad i hyn oedd sail ceisiadau i Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC) ar gyfer Trwyddedau Tyniad a Llociad ac i Awdurdod Cynllunio Parc Cenedlaethol Eryri. Rhoddwyd caniatâd cynllunio i’r cynllun yn Rhagfyr 2013 a rhodwyd y Trwyddedau Tyniad a Llociad yn Awst 2014.

Ariannu’r Cynllun

Roedd costau dechreuol datblygu’r cynllun, gan gynnwys archwiliadau dichonoldeb, cais am ganiatâd cynllunio, cais am drwyddedau tyniad a llociad, cyngor ar strwythurau gweinyddu, ffioedd cyfreithiol, cytundeb atal ar gyfer y cysylltiad grid, a.y.y.b., wedi eu talu gan gymorthdaliadau, adnoddau a chefnogaeth a ddarparwyd gan Ynni’r Fro, Cwmni Adfywio Abergwyngregyn, Her Ynni Cymunedol Cydweithredol, yr Ymddiriedolaeth Genelaethol, Gwynedd Werdd, y Waterloo Foundation, Canolfan Cydweithredu Cymru, yr Hwb Menter Cydweithredol a Chydweithredoedd y DU.

Roedd Gwasanaethau Hydrobwer John Howarth wedi amcangyfrif £1.25m fel y costau dylunio ac adeiladu cynllun Anafon fel a ganlyn:

• Costau datblygu’r cynllun - £60,000
• Costau adeiladu’r cynllun - £1,055,000
• Wrth gefn - £134,000

Fel roedd yn digwydd, adeiladwyd hydro Anafon ar gyfanswm cost o £1.1m, bron yn hollol unol gydag amcangyfrif John Howarth. Daeth arian cyfalaf i'r prosiect o ddwy ffynhonnell. Ar 13 Medi 2014 lansiwyd Ynni Anafon Energy, cynnig cyfranddaliadau cymunedol wnaeth denu £450,900 o fuddsoddiad erbyn cau'r cynnig ym Mawrth 2015, gyda'r mwyafrif o gyfranddalwyr yn byw yn lleol ond gyda rhai eraill o weddill Prydain ac o dramor. Codwyd arian ychwanegol trwy fenthyciad banc o £545,000 o'r Charity Bank sydd yn ad-daladwy dros 15 mlynedd.

Cliciwch isod i weld cadarnhad dogfennau caniatâd;

Adeiladu’r Hydro Anafon

Yn dilyn proses tendro yn 2014, cyflogwyd dau gontractiwr i adeiladu’r hydro. Peirianneg Sifil Gelli i adeiladu’r tŷ tyrbin a'r gored a Chwmni Kevin Williams Earthworks i osod y lein bibell.

Yn dilyn seremoni i bentrefwyr ar y 4ydd Mai 2015, lle wnaeth y preswylwyr hynaf ac ieuangaf a anwyd yn Abergwyngregyn dorri'r dywarchen gyntaf gyda’i gilydd, cyrhaeodd Gelli ar y safle ar y 5ed o Fai i ddechrau gwaith ar y tŷ tyrbin. Dechreuodd Kevin Williams ar y lein bibell ar y 11 Mai.

Wnaeth gwaith adeiladu fynd yn ei flaen yn ddidrafferth gyda gwaith y ddau gontractiwr yn dod i ben ar ddiwedd mis Medi 2015.

Fodd bynnag, wnaeth Scottish Power fethu rhaglennu ui gwaith i osod yr is-bwerdy yn y tŷ tyrbin ac i uwchraddio'r cyflenwad trydan o'r pentref i gyd-fynd gyda chwblhau’r gwaith adeiladu. Dechreuwyd gwaith ar yr is-bwerdy yng nghanol mis Tachwedd ond ni ddechreuwyd ar waith uwchraddio'r cyflenwad trydan tan tuag at ddiwedd y mis ac erbyn hynny oedd y tywydd wedi troi oedd yn achosi oediad arall.

Ym mhen hir a hwyr cwblhawyd y gwaith uwchraddio a chysylltiad gyda'r grid ar y 27 Tachwedd 2015 a dechreuwyd ar waith comisiynu'r offer yn syth. Cwblhawyd y gwaith comisiynu ar y 30 Tachwedd gyda chwblhad llwyddiannus y Profion G59 ac fe wnaeth Hydro Anafon ddechrau cynhyrchu’n llawn ac allforio trydan i'r grid ar y 1af Rhagfyr, un mis cyn ein dyddiad targed gwreiddiol.

Incwm o Hydro Anafon

Mae ein rhagfynegiad ariannol am yr 20 mlynedd gyntaf yn dangos y bydd Hydro Anafon yn cynhyrchu refeniw crynswth o tua £200,00 y flwyddyn, a fydd yn cynnwys gwerthiant trydan a'r cymhorthdal i greu ynni adnewyddadwy gan y Llywodraeth, y Tariff talu-i-mewn. Yn dilyn hyn bydd yr incwm yn dod yn llwyr o'r gwerthiant trydan onibai y bydd yna gymhorthdal ychwanegol gan y llywodraeth sy’n annhebygol.

Yn dilyn gwasanaethu’r benthyciad banc ac ar ôl tynnu costau rhedeg allan, bydd yr elw a gynhyrchir yn ystod y 2 flynedd gyntaf o weithredu yn cael ei ddyrannu i sefydlu nifer o gronfeydd mewn cytundeb gyda'n benthyciad banc a rhag ofn argyfwng. O'r drydedd flwyddyn ymlaen, bydd YAE yn dechrau talu llog i’n cyfranddalwyr a bydd yr elw dros ben yn cael ei drosglwyddo i'r elusen Dŵr Anafon, i'w rannu er budd cymunedol.

Am y 15 mlynedd cyntaf tan fydd y benthyciad banc wedi ei dalu i ffwrdd, rydym yn disgwyl i'r elw dros ben fod tua £30,000 i £40,000 y flwyddyn. O flwyddyn 16 i flwyddyn 20 pan fydd ein Tariff talu-i-mewn yn dod i ben, dylai’r ffigwr yma godi i tua £80,000 i £90,000. Fodd bynnag yn ystod y cyfnod yma rydym wedi ymrwymo, o dan dermau ein les, i wneud cyfraniad o £25,000 y flwyddyn i'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn benodol at waith cadwraethol yn y Carneddau'r lle mae'r hydro wedi ei gosod. Bydd y swm ar gael er budd y gymuned leol felly yn codi i tua £55,000 i £65,000. Ar ôl blwyddyn 20 pan fydd y Tariff talu-i-mewn yn dod i ben bydd incwm yn ddibynnol ar bris trydan ac ni ellir rhagweld hynny.

Cofnod ffotograffig o'r gwaith adeiladu yr Hydro Anafon

Gwaith yn cychwyn ar y safle!

Bydd gwaith paratoawl adeiladu hydro Anafon yn cychwyn ar y 3ydd Fawrth 2015. Bydd hyn yn cynnwys torri nifer o goed conwydd yng Nghoedydd Aber i greu coridor gweithio i’r llinell pibell. Bydd y gwaith yn cymryd tua 3 wythnos.

Paul Smith (Alfa) a'i dîm yn dechrau gwaith clirio llwybr y bibell trwy Goedwig Aber.


Paul yn trafod y gwaith gyda Kevin Williams contractwr gwaith pibell, John Howarth peiriannydd prosiect Dr Rod Gritten clerc gwaith ecolegol.

Arolwg terfynol o'r llwybr y bibell.

Dr Rod Gritten clerc gwaith ecolegol, Kevin Williams contractwr gwaith pibell a John Howarth, peiriannydd prosiect yn archwilio rhan o rostir sensitif.



Y tywydd yn cau i mewn!

Gwaith torri coed wedi cwblhau ar hyd llinell y bibell trwy Goedydd Aber

Gwasanaeth Coed Alfa wedi cwblhau’r 100m o waith torri'r coed ar lwybr y bibell trwy goed Pyrwydd Sitka aeddfed Coedydd Aber ar y 17 Mawrth 2015, tri diwrnod o flaen amser.

Asesiad technegol annibynnol o'r Prosiect Anafon

Peirianwyr Derwent Hydro yn gweithredu asesiad technegol annibynnol o'r Prosiect Anafon ar ran Banc Charity, ein prif arianwyr go debyg

Mae YAE wedi dewis contractwyr i adeiladu'r Prosiect Hydro Anafon

Yn dilyn proses tendro, bydd y Bwrdd yn cynnig contractau i adeiladu'r Hydro Anafon i ddau contractwr. Peirianneg Sifil Gelli. Tremadog, bydd yn adeiladu'r argae a'r tŷ tyrbin a Kevin Williams Peiriannwr Tir, Bontddu ger Dolgellau bydd yn gosod y gwaith pibell.

Mae gan Beirianneg Sifil Gelli brofiad eang o weithio gerllaw ac oddi fewn afonydd a Kevin Williams osodwyd y gwaith pibell i Hydro Harnog ac mae felly yn brofiadol mewn gwaith gosod pibellau ac ail sefydlu tir mewn amgylcheddau sensitif.

Bydd y contractwyr yn disgwyl dechrau gwaith yn fuan mis Mai

Ecolegwyr, rheolwyr gwarchodfa a rheolwyr CNC ar y safle

Ecolegwyr, rheolwyr gwarchodfa a rheolwyr CNC yn cyfarfod John Howarth, Dr. Rod Gritten ac ein contractwyr am gyfarfod safle terfynol i drafod y Datganiad Methodoleg Adeiladu - 1 Ebrill

Gweithredol o'r diwedd!

Cymuned Abergwyngregyn yn ymgasglu ar gyfer torri'r dywarchen gyntaf ar safle’r Tŷ Tyrbin - 4 Mai.



Eirlys Williams ac Emily Jones (4 mis), y preswylydd hynaf ac ieuengaf i’w geni yn Aber, yn torri’r dywarchen gyntaf

Y contractwyr yn dechrau’r gwaith.

Y contractwyr, Gelli Civil Engineering, yn cyrraedd safle’r Tŷ Tyrbin - 5 Mai



Cabanau’r safle yn cael eu gosod

Argraff arlunydd o sut y bydd y Tŷ Tyrbin yn edrych gan un o breswylwyr Aber, Helen Flook

Y Tŷ Tyrbin o'r gât i mewn i'r gronfa



Y Tŷ Tyrbin o’r llwybr i'r Rhaeadr Fawr

7 Mai 2015

Trac mynediad i'r Tŷ Tyrbin yn cael ei osod.

9 Mai 2015

Torri’r clawdd yn ei ôl i baratoi ar gyfer y Tŷ Tyrbin.

12 Mai 2015

Paratoi'r tir ar gyfer y Tŷ Tyrbin o dan ofal gwyliadwrus yr archeolegwr Ian Brooks. Yr unig ddarganfyddiad hyd yn hyn: dau fotel llefrith Norther Dairies!

14 Mai 2015

Cwblhau cloddio’r sylfaen ar gyfer cartref y tyrbin.



Gosod y bibell all-lif ar gyfer y tyrbin.

16 Mai 2015

Tywallt y concrid ar gyfer sylfaen cartref y tyrbin.

26 Mai 2015

Cloddio sylfaeni’r isbwerdy.

29 Mai 2015

Gosod llawr yr isbwerdy.



John Howarth yn arolygu’r sylfaeni.

10 Mehefin 2015

Cwblhau gwaith brics yn y ffos ar gyfer y cebl yn arwain i'r isbwerdy - 8 Mehefin.

Yn y cyfamser mae Kevin Williams, ein contractwr, wedi bod yn brysur yn nyffryn Anafon yn gweithio ar y beipen.

Mae’r rhanau 10m o'r beipen polyethylene yn cael ei weldio at ei gilydd i greu darnau 130m o hyd.





Peiriant weldio ar waith.



Creu llwybr dros dro.



Paratoi ar gyfer gosod y beipen ar y mynydd.



Agor ffos ar gyfer y darn cyntaf o beipen 130m.



Llusgo’r beipen i fyny’r llethr.



Gosod y beipen yn y ffos.



Y rhan gyntaf yn ei le.



Gorchuddio'r beipen.



Paratoi y ffos am y darn nesaf o’r beipen.



Weldio’r ddwy beipen at ei gilydd.

15 Mehefin 2015

Gwirio'r atgyfnerthiad a gyfer y llawr y tŷ tyrbin.

16 Mehefin 2015

Mae llawr y tŷ tyrbin yn cael ei gastio.

Yn y cyfamser, ar y mynydd:

Mae 400m cyntaf y lein beipiau bellach yn ei le.



Ac adfer y mynydd yn mynd rhagddo'n dda.



Y mynydd yn ei ôl - mewn ychydig fisoedd, bydd yn anodd i weld ble mae'r lein beipiau yn rhedeg.



Mae darn cyntaf y lein beipiau yn cael ei osod ar lan ogleddol Afon Anafon.



Gwaith yn dechrau i glirio coridor y lein beipiau trwy Coedwig Coedydd Aber.

23 Mehefin 2015

Waliau'r is-orsaf bron hanner ffordd wedi’w cwblhau.

Yn y cyfamser, ar y mynydd:

Mae'r biblinell ar lan ddeheuol Afon Anafon yn cael ei gosod ac mae ochr y mynydd wedi ei ail sefydlu.



Mae’r lefelau ar gyfer y biblinell ar hyd rhannau cychwynnol y bibell islaw'r gored yn hynod allweddol gan fod y cwymp dim ond 1 mewn 165. John Howarth yn gwneud gwiriad terfynol o'r lefelau.



Mae'r toriad ar gyfer y biblinell yn dod o fewn golwg lleoliad y gored (wrth y coed yn y cefndir).



Mae'r bibell yn cael ei thywys i mewn i'w ffos. Dim ond un adran fer o bibell polyethylen a’r bibell ddur sy’n croesi’r afon sydd gan Kevin Williams i osod cyn iddo symud i'r goedwig. Bydd Gelli yn gosod rhan olaf y biblinell sy’n cysylltu â'r gored pan gaiff hyn ei adeiladu.



Mae gosod y biblinell ar lan ogleddol Anafon yn tynnu tua'r terfyn gyda llawer o'r llwybr wedi ei hail sefydlu.

26 Mehefin 2015

Mae Emyr Roberts, Prif Weithredwr, Cyfoeth Naturiol Cymru, a Derek Stephen, Rheolwr Rhaglen Darparu Ynni, wedi ymweld â’r prosiect ddoe.

Mae Aeron, rheolwr y safle Gelli, yn egluro’r safle i Emyr Roberts.



Emyr Roberts a Gavin Gatehouse ar y safle'r tŷ tyrbin.

29 Mehefin 2015

Rhesi olaf wal flociau’r ystafell dyrbin.

Yn y cyfamser, ar y mynydd:

Y bibell ddur ar gyfer croesfan yr afon yn cyrraedd y safle.



Y bibell yn cael ei gosod ar draws yr afon.

30 Mehefin 2015

Mae'r pibellau yn eu lle ar gyfer y cysylltiad terfynol ar y bont bibell.



Y cysylltydd yn cael ei folltio.



Pob cysylltiad wedi ei gwblhau ar y bont bibell.



Y bont bibell ar draws Afon Anafon yn ei lle.

3 Gorffenaf 2015

Slab to is-orsaf y Tŷ tyrbin yn cael ei gastio.



Rhesi olaf wal flociau’r ystafell dyrbin.

Yn y cyfamser, ar y mynydd:

Y bont bibell wedi ei chwblhau a’r llethrau cyfagos wedi eu hailosod.



Y bont bibell.

Ac yng Nghoedydd Aber:

Kevin Williams yn symud ei dîm i lawr o'r mynydd a'r orsaf weldio yn cael ei sefydlu eto.





Weldio’r cysylltydd rhwng y dau fathau o bibell.

6 Gorffenaf 2015

Mae'r rhostir yn dechrau tyfu’n ôl yn dda ar ôl 3 wythnos.

15 Gorffenaf 2015

Gosod y trawst i gynnal to tywarch y tŷ tyrbin.



Golygfa o’r tŷ tyrbin o gyfeiriad y rhaeadr fawr.

Yn y cyfamser, ar y lein beipiau:

Y ffos ar gyfer y bibell yn ymuno a diwedd y bibell ar y mynydd.



Agor y ffos a llusgo'r bibell i fyny’r mynydd.



Cysylltu dau ben y bibell - 9 Gorffenaf.



Y bibell yn cyrraedd ffordd y goedwig lle gaiff ei gladdu yn y clawdd.



Bibell fwy trwchus yn cymryd lle'r bibell denau yn is i lawr er mwyn dygymod gyda'r cynnydd yn y gwasgedd dwr.



Clirio'r clawdd yn y goedwig yn barod ar gyfer y bibell.

Gelli yn cychwyn gweithio a’r safle’r gored:

Llwybr dros dro at y gored yn cael ei osod



Ac yn cyrraedd y safle o'r gored.



Agor sianel gyntaf i ailgyfeirio'r llif i lan gogleddol yr afon.



Ail gyfeirio'r afon i adael y peiriant osod y bibell ar y clawdd deheuol. Bydd y bibell yn cludo’r afon tra mae’r gored yn cael ei adeiladu.

29 Gorffenaf 2015 - Diwrnod cofiadwy!

Mae’r tyrbin yn cyrraedd Abergwyngregyn ar ôl teithio o’r Unol Daleithiau drwy ddociau Lerpwl.





Dadlwytho’r tyrbin,



cludo’r tyrbin drwy’r pentref i'r tŷ tyrbin



ac i mewn drwy ddrysau’r tŷ tyrbin.



Ei symud i’r man cywir



ai osod yn ei le.

Yn y cyfamser, ger y gored:

Paratoi’r ffos ar gyfer y bibellau ar lan deheuol yr afon.



Gosod y pibellau ac ailgyfeirio'r llif drwyddynt.

4 Awst 2015

Safle adeiladu’r gored



Gyda’r afon wedi ailgyfeirio mae’r atgyfnerthiad i’r sylfaen y gored yn cael ei osod



ac mae’r sylfaen wedi castio gyda’r atgyfnerthiad i’r wal y gored yn ei le.

11 Awst 2015

Ger y gored

Mae’r estyll i wal y gored wedi gosod.

13 Awst 2015

Ger y safle gored

Symudwyd yr estyll i amlygu strwythur wal y gored.

Yn y cyfamser, ger y Tŷ Tyrbin

Mae’r to yn barod i dderbyn y mawn sedum.



Gosodwyd y generadur a’r cabanau offer.



Mae’r manifold sydd yn cysylltu'r bibell a'r tyrbin yn ei le



ac mae’r allfa sydd yn dychwelyd y dŵr o’r tyrbin i’r afon bron wedi gorffen.

19 Awst 2015

Yng Nghoedydd Aber

Mae’r gosod y bibell yn cyrraedd y man lle mae’r llinellau trydan uwchben yn croesi’r dyffryn.



ac mae’r llethr wedi adfer.



Mae’r darnau diwethaf o’r bibell drwchus yn cael ei weldio.



ac mae’r darn diwethaf o’r bibell yn disgwyl cael ei osod ar waelod y llwybr goedwig.

22 Awst 2015

Ger y safle gored

Gosodwyd y tanc a’r gwaith pibell ac mae’r bloc angor y bibell wedi castio.

24 Awst 2015

Ger y Tŷ Tyrbin

Y Ty tyrbin gorffenedig fel y gwelwyd o’r giât i mewn i’r Warchodfa Rhaeadr Fawr



mewn cymhariaeth gyda’r darlun argraff cyhoeddwyd gynt.



Y Ty tyrbin gorffenedig fel y gwelwyd o’r llwybr yn dychwelyd o’r Rhaeadr Fawr



mewn cymhariaeth gyda’r darlun argraff cyhoeddwyd gynt.

Yng Nghoedydd Aber

Mae’r bibell dur sydd yn cludo’r dŵr i lawr y llethr yn cyrraedd y safle tra bod Gwasanaethau Coed Alfa yn gwneud dipyn o glirio coed munud diwethaf.

28 Awst 2015

Ar y lein beipiau

Mae’r bibell dur sydd yn rhedeg i lawr y banc tu ôl i’r tŷ tyrbin yn cael ei gosod.



Mae’r darn diwethaf o’r bibell polythen yn cael ei chysylltu gyda’r bibell dur i lawr y banc tu ôl i’r tŷ tyrbin.



Mae’r bibell dur sydd mewn golwg yn derbyn cas plastig insiwleiddio.

8 Medi 2015

Ar y lein beipiau

Kevin Williams yn darganfod craig yng Nghoedydd Aber.



Y darn diwethaf o’r bibell mewn ffos trwy’r graig.

Ger y Gored

Gwaith codi clawdd cerrig ar y lan deheuol.



Cladin derw'r gored wedi ei chwblhau.



Glaw trwm yn gorlethu'r pibellau gwyriad ac yn llwyrfoddi yr ardal gweithio dros dro - 6 Medi 2015.



Mae’r clawdd cerrig ar lan deheuol wedi ei chwblhau ac mae ffos i dderbyn y darn diwethaf o bibell i’r gored yn cael ei agor.



Y bibell sydd yn cysylltu’r llinell peipiau dan ddaear i’r gored mewn ffos.

9 Medi 2015

Ger y Tŷ Tyrbin

Y “Ditch Witch” peiriant drilio cyfeiriadol Scottish Power yn cael ei chludo trwy’r pentref i’r tŷ tyrbin.



Y “Ditch Witch” tu ôl i’r tŷ tyrbin.



Mae’r rig yn dechrau drilio o dan yr afon I ‘r cebl cysylltu gyda’r grid - 2 Medi 2015.



Mae’r dril yn dod i olwg ger y polyn a fydd y derbyn y cysylltiad gyda’r grid ar ochr arall i’r afon ar ôl pasio trwy graig 4 medr o dan yr afon.



Pen y dril.



Mae’r bibell blastig goch sydd yn derbyn y cebl cysylltu gyda’r grid a’r cebl daearu yn cael ei chysylltu gyda’r pen tu chwith.



Mae’r rhod dril gyda’r pen troell tu chwith, y bibell blastig a’r cebl daearu yn cael i dynnu yn ôl i lawr y twll drilio.



Mae’r beipen blastig sydd yn derbyn y cebl i gysylltu gyda’r grid yn cael ei thynnu’n ôl o dan yr afon i gefn y tŷ tyrbin.

15 Medi 2015

Ger y gored

Mae’r sgrin coanda lle mae’r dŵr yn cael ei echdynnu o’r afon i’r lein beipiau yn cael ei osod - 9 Medi.



Manylion y sgrin coanda yn dangos slotiau echdynnu dŵr.



Mae’r pibellau gwyriad yn cael ei chau ac mae’r gored yn cael ei llwyrfoddi.



Tyrfedd i lawr yr afon un awr ar ôl llwyrfoddi’r cored; erbyn amser cyrraedd y bont pibell, roedd y llif yn glir.



Mae’r llif yn glir ger y gored 4 awr ar ôl llwyrfoddi’r cored.



Y gored oddi fewn ei dirlun.

24 Medi 2015

Ar y lein beipiau

Unioni’r lein beipiau i’r uniad diwethaf.



Esmwytho’r cysylltydd dros yr uniad!



Mae’r coil weldio tu fewn i’r cysylltydd yn cael ei actifadu i gwblhau’r cysylltiad diwethaf yn y lein beipiau.



Fflysio'r rhan uchaf o’r lein beipiau gyda dŵr - 23 Medi 2015.



Fflysio'r lein beipiau ar ôl ei chwblhau.

29 Hydref 2015

Ar y lein beipiau

Trydedd falf lwcus! Ar ôl ddwy falf osgoi yn ymddangos yn ddiffygiol, gosodwyd y trydydd gan John Howarth a oedd yn gweithio! - 14 Hydref



Llenwi’r bibell ac mae’r pwysau o 27.7 bar yn y Tŷ Tyrbin yn cael ei gynnal sydd yn dangos bod o yn dal dŵr - 15 Hydref



Profi’r bibell o safbwynt dal pwysau. Pwmpio dŵr i mewn i’r bibell yn y gored a chodwyd y pwysau I 23.7 bar Ni welwyd unrhyw ddiffygion. 26-27 Hydref



Ar ôl y profion pwysau o’r bibell, claddwyd holl bwyntiau cyswllt a oedd yn dangos ac ail sefydlwyd y tit tu ôl i’r Tŷ Tyrbin. 29 Hydref



Ail sefydlwyd y ffordd goedwig uwchben y Tŷ Tyrbin 29 Hydref



Mae’r banc dros y bibell dan ddaear trwy Goedydd Aber yn adfer yn dda.

20 Tachwedd 2015

Ger y Tŷ Tyrbin ac ar y llinell trydan

Contractwyr Scottish Power yn gweithio i uwchraddio’r llinellau trydan uwchben y pentref i gymryd y pŵer y byddwn yn cynhyrchu - 16 Tachwedd




Cebl cysylltu’r grid yn cael ei fwydo trwy’r bibell o dan yr afon a’i chladdu mewn rhych at y polyn lle mae’n cysylltu gyda’r grid - 17 Tachwedd


Yn dyfod allan o bibell tu ôl i’r Tŷ Tyrbin cysylltwyd y cebl gyda’r tan-orsaf - 19 Tachwedd



Scottish Power yn cwblhau mewn gosod o’r tan-orsaf wrth y Tŷ Tyrbin - 20 Tachwedd



Yn y cyfamser, mae’r glaw trwm mis Tachwedd yn golygu ein body n colli amser cynhyrchu sylweddol - 14 Tachwedd

26 Tachwedd 2015

Ar y llinell trydan

Contractwyr Scottish Power yn cwblhau’r uwchraddio o'r gwifrau o'r pentref i'r polyn a fydd yn derbyn y cysylltiad o'r Tŷ Tyrbin.



Mae'r cebl sydd yn rhedeg o dan yr afon o'r Ty Tyrbin yn cael ei gosod i fyny’r polyn i gysylltu gyda'r gwifrau uwchben.

28 Tachwedd 2015

Ger y Tŷ Tyrbin

Ochr isod y tyrbin o’r swmp: yr olwyn Pelton dur gwrthstaen, y cyfarpar ailgyfeirio sydd yn ail gyfeirio'r dŵr i ffwrdd o'r olwyn ac yn stopio'r tyrbin os yna diffygion yn digwydd ac, yn wal gefn o'r amgaead, mae'r falf picell sydd yn agor i gyfeirio’r chwistrell o ddŵr dan bwysau tuag at yr olwyn i wneud o droi ar 1000cyf.



Mae'r tyrbin yn cyrraedd ei chyflymder gweithredu o 1000-cyf yn ystod profion comisiynu - 27 Tachwedd.



Cynhyrchu 270 foltiau ar bob un o’n tair llinell - 27 Tachwedd



Mae'r Hydro Anafon wedi cysylltu gyda'r grid ac yn allforio trydan - 27 Tachwedd



Dyma'r criw o dri yn codi gwydr 28 Tachwedd - 28 Tachwedd!



O'r chwith ein peirianwyr Dave Roberts a John Howarth (gyda Brock), Liz Gatehouse (gyda Molly jyst mewn golwg), Hywel Thomas, Ian Crystal a Jacqui Bugden, Gavin Gatehouse - 28 Tachwedd.



Anthony Clark (Scottish Power) a Dave Roberts yn cynnal profion G59. Mae'r profion yn llwyddiannus ac felly mae hyn yn caniatáu i ni gofrestru am ein Tariff bwydo i mewn o heddiw ymlaen - 30 Tachwedd.

1 Rhagfyr 2015

Wel dyna ni camp!! Mae'r Hydro Anafon wedi cwblhau ac yn rhedeg mis o flaen llaw ac yn allforio 270kW i'r grid!

Ein cefnogwyr

Cydnabyddwn yn ddiolchgar gefnogaeth y canlynol:

Buddsoddi yn Ynni Anafon Energy Cyf.

Lansiwyd ein cynnig cyfranddaliadau gan y naturiaethwr a’r darlledydd Iolo Williams, mewn gŵyl yn Abergwyngregyn, yr Abba Dabba Doo ar 13 Medi 2014 a ddenodd dros 100 o ymwelwyr i'r pentref.

Cododd y cynnig cyfranddaliadau dechreuol dros £325,000 cyn y dyddiad cau sef 30 Tachwedd 2014. Arwyddocâd y dyddiad hwn oedd ein bod wedi gosod nod i’n hunain o godi £300,000 erbyn hynny cyn ymrwymo i adeiladu Hydro Anafon. Fel y gwelwch, wnaethom fynd heibio’r nod hwn ac felly wnaethom ni fwrw ymlaen gyda’r cynllun.

Y cyfanswm a dderbyniwyd trwy werthu cyfranddaliadau oedd £450,900. Diolch yn fawr i'n buddsoddwyr am fuddsoddi yn y Cynllun Hydro Anafon. Roedd bob punt ychwanegol a dderbyniwyd trwy gyfranddaliadau yn lleihau'r swm roedd rhaid i niei fenthig o’r banc ar ffurf benthyciadau drud. Roedd pob buddsoddiad yn denu gostyngiad treth o 50% neu 30% o’r swm a fuddsoddwyd trwy'r “Seed Enterprise Investment Scheme (SEIS)” neu’r “Enterprise Innvestment Scheme (EIS) gan HMRC” a bydd y cwmni yn talu llog , yn gychwynnol ar 5%, o flwyddyn 3 o gynhyrchu.

Cyn belled eich bod yn deilwng fel trethdalwr Prydain, mae’r SEIS a’r EIS yn gallu cael effaith arwyddocaol ar eich adenillion ariannol fel buddsoddwr, fel mae’r ffigyrau isod yn dangos , sydd yn cymryd i ystyriaeth y gostyngiad treth ar eich buddsoddiad.

Rhagamcan o adenillion dros 10 mlynedd:

• Heb ostyngiad treth 4-5%
• Gyda SEIS 8-9%
• Gyda EIS 6-7%

Os ydych yn gyfranddaliwr ac nad ydych wedi ceisio am eich gostyngiad treth o dan yr SEI neu EIS, yna dylech wneud ar y ffurflenni priodol y byddwch wedi derbyn gan Sharenergy sydd yn gweinyddu ein cynllun cyfranddaliadau.

Gallwch wneud eich cais rŵan, neu i fyny at 5 mlynedd ar ôl y 31 Ionawr yn dilyn y flwyddyn treth pan wnaethpwyd y buddsoddiad. Bydd y swm y gostyngiad y galwch geisio amdano yn ddibynnol ar eich sefyllfa treth bersonol.

Cofiwch, mae ceisiadau am y gostyngiad treth i HMRC yn cael ei gwneud gennych chwi, y buddsoddwr ac nid Ynni Anafon Energy. Details of the schemes can be found at:

Dolen i safle SEIS a EIS HMRS www.hmrc.gov.uk/seedeis/

Buddiannau o'ch buddsoddiad yn Ynni Anafon Energy

Fel cyfranddaliwr yn Ynni Anafon Energy Cyf., yr ydych yn chwarae rhan weithgar yn y gwaith cynhyrchu hydro-electrig mewn perchenogaeth gymunedol raddfa fawr yng Ngogledd Cymru. Gyda’ch cymorth, yr ydym wedi gallu harneisio egni dŵr Afon Anafon i greu ynni adnewyddol, i gefnogi cymunedau lleol a phrosiectau cymunedol a hefyd, i ddarparu i chwi, ein buddsoddwyr, elw ariannol ar eich buddsoddiad. Yr ydych yn cyfrannu at hyrwyddo ynni adnewyddol cymunedol sydd gyda'r potensial i leihau yn sylweddol ein dibyniaeth ar ynni tanwydd ffosil ac egni niwclear.

Rydym yn gobeithio eich bod yn teimlo'n falch o fod yn rhan o'r fenter gymunedol flaengar, o’ch cefnogaeth i ynni adnewyddol ac o’ch cyfraniad i ddyfodol mwy cynaliadwy a gwyrdd.

Termau ac Amodau

Mae gan gyfranddaliadau yn Ynni Anafon Energy Cyf. werth sefydlog o £50 yr un. Bydd gwerth pob cyfranddaliad yn parhau’n ddigyfnewid ar £50 ac, yn wahanol i ‘gyfranddaliadau cyffredin’ sy’n nodweddiadaol o gwmni cyfyngedig, ni ellir eu gwerthu, eu cyfnewid na’u trosglwyddo rhwng Aelodau na’r cyhoedd ehangach. Ni ellir ond eu gwerthu’n eu holau i Ynni Anafon Energy Cyf. yn ddibynnol ar gytundeb y Cyfarwyddwyr.

Bydd cyfranddeiliaid yn derbyn taliad blynyddol o elw ar werth eu cyfranddaliadau, gan ddechrau yn ystod y drydedd flwyddyn wedi i’r hydro gael ei gomisiynu. Bydd graddfa’r elw’n cael ei argymell gan Fwrdd y Cyfarwyddwyr a’i gytuno gydag Aelodau Ynni Anafon Energy Cyf. yn eu Cyfarfod Blynyddol Cyffredinol; rhagwelir y bydd y raddfa llog yn 4-5% yn y dechrau. Telir llog ar y cyfranddaliadau yn llawn felly cyfrifoldeb y cyfranddeiliad ydyw i ddatgan yr enillion hyn i Gyllid y Wlad.

Bydd pob cyfranddeiliad yn dod yn Aelod o YAE gyda’r hawl i bleidleisio yn y Cyfarfod Blynyddol. Fodd bynnag, dim ond un bleidlais fydd gan bob cyfranddeiliad, dim ots faint o gyfrnddaliadau sydd ganddo

Mae hi’n fwriad gan y Cyfarwyddwyr dechreuol i ryddhau dau ddosbarth o gyfranddaliadau: Cyfranddaliadau-A a fydd wedi eu cadw ar gyfer buddsoddwyr o blith y gymuned leol a Chyfranddaliadau-B fydd yn cael eu rhyddhau i’r cyhoedd ehangach yng Nghymru a thu hwnt. Mae Rheolau’r Gymdeithas yn datgan y bydd yna hyd at 9 Cyfarwyddwr, hyd at 4 i’w hethol gan Gyfranddeiliaid-A, hyd at 3 i’w hethol gan Gyfranddeiliaid-B a 2 i’w henwebu gan y Cwmni Adfywio Abergwyngregyn.

Yr Hydro

Fydd yr Anafon Hydro yn cael effaith ar Raeadr Aber?

Na fydd, ddim o gwbl. Mae Afon Anafon yn llifo i lawr dyffryn gwahanol i’r dwyrain i Ddyffryn Aber. Erbyn fod Afon Anafon yn cyfarfod ag Afon Rhaeadr Fawr ychydig i fyny’r llif o Bontnewydd, bydd yr holl ddŵr o’r tŷ tyrbin wedi ei ollwng yn ei ôl i mewn i’r afon.

---

Beth yw oes y cynllun hydro?

Adeiladir y seiliau concrid i barhau ymhell y tu draw i’r les 40-mlynedd sydd gennym ar y tir. Disgwylir i’r tyrbin barhau tua’r un hyd. Nid yw’n anghyffredin i gynlluniau hydro barhau am bron i 100 mlynedd heb broblemau mawr.

---

Faint o incwm fydd yr hydro yn ei gynhyrchu?

Am yr 20 mlynedd cyntaf, mae ein rhagfynegiadau ariannol yn awgrymu y bydd yr Anafon Hydro yn cynhyrchu incwm o tua £200,000 y flwyddyn, sy’n cynnwys gwerthu’r trydan a chymhorthdal o’r Llywodraeth am gynhyrchu ynni adnewyddadwy, sef y Tariff Talu-i-mewn. Wedi hynny, daw’r incwm o werthu trydan yn unig onibai y bydd cymorthdaliadau pellach gan y llywodraeth erbyn hynny.

---

Beth yw Tariff Talu-i-mewn?

Cymhorthdal gan y llywodraeth yw’r Tariff Talu-i-mewn (FiT). Mae’n cael ei weinyddu gan y rheolaethwr ynni Ofgem i hybu datblygiad cynhyrchu ynni adnewyddadwy. Dylai cynllun Anafon Hydro fod yn gymwys ar gyfer graddfa o FiT gwerth tua 3 gwaith pris cyfredol gwerthu trydan am bob KWh a gynhyrchir.

---

Beth fydd costau cynnal yr hydro unwaith ei fod yn weithredol?

Bydd costau cynnal yn cynnwys::

• cynnal a chadw a tsecio wythnosol;
• archwiliad cynnal a chadw blynyddol;
• rhent;
• trethi busnes;
• yswiriant;
• gweinyddu;
• paratoi ar gyfer yr annisgwyl;
• gwasanaethau technegol.

---

Beth fydd yn digwydd i’r elw a wneir gan Ynni Anafon Energy?

Bydd yr elw dros ben a gynhyrchir gan y hydro yn mynd trwy gymunrodd i elusen cymunedol, Dwr Anafon, yn cael ei sefydlu gan Cwmni Adfywio Abergwyngregyn ar gyfer eu ddosbarthu er budd cymunedau lleol.

---

Sut bydd yr enillion yn cael eu gwario gan YAE unwaith y bydd yr hydro’n weithredol?

Mae’r cyfarwyddwyr yn bwriadu i’r enillion o gynhyrchu, gwerthu ac allfudo trydan gan YAE gael eu defnyddio i dalu am gostau blynyddol rhedeg y cwmni fel a ganlyn:

• gofynion cyfreithiol, e.e. ffioedd yr Awdurdod Ymddygiad Ariannol;
• gwasanaethau gweinyddol angenrheidiol ac yswiriant;
• unrhyw waith cynnal neu drwsio’r cyfarpar cynhyrchu;
• cronfa wrth gefn ar gyfer digwyddiadau annisgwyl a rhannau newydd ar gyfer y cyfarpar;
• talu llog a chyfalaf ar unrhyw fenthyciadau;
• taliadau i’r elusen newydd yn cael ei sefydlu ar gyfer ddosbarthu’r elw y hydro er budd cymunedau lleol
• talu llog i’n buddsoddwyr.
  
  

---

Beth fyddai’n digwydd i’m cyfranddaliadau pe bawn i’n marw?

Pe bai Aelod yn marw, byddai gwerth ad-dalu’r cyfranddaliadau fel arfer yn cael ei ychwanegu at ei ystad ar gyfer profiant. Mae gynnoch chi'r opsiwn i enwebu’r sawl fyddai’n derbyn gwerth eich cyfranddaliadau pe baech chi’n marw. Os rydych wedi hawlio gostyngiad treth EIS, gallwch osgoi talu Treth Etifeddiaeth ar y cyfranddaliadau trwy eu cynnwys yn eich ewyllys.

---

Fedraf i ddal cyfranddaliadau ar ran plant?

Rhaid i Aelodau fod o leiaf 16 mlwydd oed. Mae gan fuddsoddwr yr opsiwn o ddal cyfranddaliadau ar ran rhywun sydd dan 16 ond bydd y cyfranddaliadau hyn yn cael eu dal mewn ymddiriedolaeth nes fod y plentyn yn 16 (y buddsoddwr yw “ yr ymddiriedolwr “). Felly mae’r cyfranddaliadau yn eiddo personol yr ymddiriedolwr nes bydd y plentyn wedi cyrraedd 16 mlwydd oed. Pe bai’r ymddiriedolwr hefyd yn Aelod ar ei liwt ei hun, byddai hyn yn awgrymu y byddai’n Aelod ddwywaith drosodd ac y byddai ganddo/ganddi yr hawl i ddwy bleidlais. Gan na chaniateir hyn, ni all ymddiriedolwr sy’n dal cyfranddaliadau ar ran plentyn fod hefyd yn Aelod ar ei liwt ei hun.

Elusen yw Dŵr Anafon a sefydlwyd i ddosbarthu elw defnyddiadwy o gynllun Ynni Anafon Energy er lles y gymuned. Gweler www.dwranafon.co.uk am fanylion.